Miażdżyca – co to jest? Jakie są jej objawy, przyczyny, rodzaje? Jak leczyć?

Miażdżyca, okrzyknięta chorobą cywilizacyjną XXI wieku, to przewlekłe i wyjątkowo podstępne schorzenie, które w sposób całkowicie bezobjawowy może rozwijać się przez wiele lat. Nieprzypadkowo jest ono nazywane także cichym zabójcą ludzkości i nie ma w tym żadnej przesady. Z miażdżycą, czyli stanem zapalnym wewnętrznej warstwy naczyń krwionośnych, borykają się mieszkańcy wszystkich krajów rozwiniętych. Nieleczona lub leczona niewłaściwie miażdżyca znacznie zwiększa ryzyko udaru mózgu, zawału serca, pojawienia się tętniaka aorty, a także amputacji kończyn. W moim najnowszym artykule chciałbym wyjaśnić Wam, czym dokładnie jest miażdżyca, w jaki sposób powstają zmiany miażdżycowe, co się do tego przyczynia i jakie są objawy tej choroby. W dalszej jego części omówię też sposoby na zapobieganie i wreszcie – na leczenie miażdżycy. Jak się przekonacie, naprawdę wiele jest w Waszych rękach!

Miażdżyca – co to jest?

Miażdżyca (stwardnienie tętnic, łac. atheromatosis) to przewlekła choroba układu krwionośnego obejmująca duże oraz średnie naczynia tętnicze. Dochodzi do niej na skutek odkładania się w ścianach naczyń krwionośnych złogów lipidowych i powstawania blaszki miażdżycowej. Efektem tego procesu jest pogrubienie ściany zmienionego chorobowo naczynia, a co za tym idzie – narastające upośledzenie ukrwienia narządów. Jak wiadomo, za pomocą tętnic komórki organizmu zaopatrywane są w tlen i substancje odżywcze, które są niezbędne do ich prawidłowego funkcjonowania. Konsekwencją miażdżycy jest niedotlenienie poszczególnych organów, które staje się niebezpieczne dla Waszego zdrowia i życia.

Przyczyną zwężenia światła tętnicy jest blaszka miażdżycowa, która wyrasta z jej ściany. Blaszka taka zbudowana jest wewnątrz z miękkiego rdzenia lipidowego powstałego z cholesterolu i jego pochodnych oraz mas martwiczych. Rdzeń blaszki miażdżycowej pokryty jest zaś włóknistą otoczką, którą stanowią leukocyty, włókna sprężyste i kolagenowe oraz komórki mięśniówki gładkiej. Jeśli miażdżycą objęta została jedna z tętnic wieńcowych, w przypadku pęknięcia blaszki miażdżycowej powstaje zakrzep, co doprowadzić może do martwicy mięśnia serca, czyli zawału. Zwężenie którejś spośród tętnic zaopatrujących mózg może spowodować za to udar mózgu.

Jakie są rodzaje miażdżycy?

Ze względu na umiejscowienie zmian chorobowych wyróżnić można kilka rodzajów miażdżycy. Mam tu na myśli takie typy miażdżycy jak:

• miażdżyca tętnic wieńcowych – w jej przypadku blaszka miażdżycowa odkłada się w tętnicach doprowadzających krew do serca;
• miażdżyca mózgu, miażdżyca tętnic szyjnych – blaszka miażdżycowa pojawia się w świetle tętnic, które dostarczają krew do mózgu, skutkiem czego jest jego niedotlenienie;
• miażdżyca aorty w odcinku piersiowym i brzusznym – do nagromadzenia blaszki miażdżycowej dochodzi w aorcie brzusznej lub w aorcie piersiowej;
• miażdżyca tętnic nerkowych – blaszka miażdżycowa pojawia się w tętnicach, które odchodzą od aorty brzusznej i doprowadzają krew do nerek;
• miażdżyca naczyń krwionośnych nóg – zwana również miażdżycą zarostową kończyn dolnych lub też zrostowym stwardnieniem tętnic, blaszka miażdżycowa odkłada się w tym wypadku w naczyniach krwionośnych znajdujących się w stopach oraz podudziach, może również dotyczyć dużych naczyń udowych.

Jakie są objawy miażdżycy?

Rozwijająca się miażdżyca przez wiele lat może nie dawać żadnych objawów. Pierwsze z nich pojawią się najpewniej dopiero w mocno zaawansowanym stadium choroby. Objawy miażdżycy będą różne w zależności od tego, do których narządów przez zmienione miażdżycowo naczynia krwionośne dopływa mniej krwi. Inne będą zatem objawy miażdżycy nóg, a inne objawy miażdżycy tętnic szyjnych itd. Oto najczęściej występujące objawy miażdżycy:

• bóle w klatce piersiowej, zwane również bólami wieńcowymi – są one objawem choroby niedokrwiennej serca (wieńcowej), najpierw będziecie doświadczać ich po wysiłku, wraz z postępem zaawansowania choroby – także w spoczynku;
• uczucie permanentnego zmęczenia;
• duszność;
• zaburzenia erekcji;
• bóle w dolnej partii pleców;
• zawroty głowy;
• wrażenie dezorientacji;
• częściowy niedowład;
• zimne, bolesne i zdrętwiałe stopy i dłonie;
• zmiany skórne (żółte zgrubienia na powiekach, pod piersiami w zgięciach łokci, guzki na ścięgnie Achillesa i ścięgnach nadgarstków) – te objawy miażdżycy występują akurat w porównaniu z pozostałymi stosunkowo rzadko, niemniej nie wolno ich lekceważyć.

• Alkohol a serce – jaki ma wpływ?
• Choresterol – normy, rodzaje, wpływ na organizm
• Stenty w sercu – czym są? Rodzaje stentów oraz możliwe powikłania

Przyczyny miażdżycy – czynniki modyfikowalne i niemodyfikowalne

Zmiany miażdżycowe w ścianach naczyń krwionośnych, będące procesem naturalnym, rozwijają się, jak już wspomniałem wcześniej, przez wiele lat. Na znaczne przyspieszenie i zaostrzenie tego procesu mają wpływ niektóre czynniki, zarówno te modyfikowalne, jak i niemodyfikowalne. Zatem co jest przyczyną miażdżycy? Jakie czynniki mają wpływ na jej powstanie? Zapoznajcie się z nimi uważnie, zwracając uwagę na to, które spośród nich Was dotyczą. Jak się za chwilę przekonacie, lwią ich część możecie znacznie ograniczyć. Ba! Niemal całkowicie wyeliminować.

Niemodyfikowalne przyczyny powstawania miażdżycy:

• predyspozycje genetyczne,
• wiek (powyżej 50. r.ż.),
• płeć męska,
• w przypadku kobiet – menopauza.

Modyfikowalne przyczyny powstawania miażdżycy:

• palenie tytoniu,
• siedzący tryb życia, brak regularnej aktywności fizycznej lub jej niedostateczna ilość,
• wolne rodniki,
• nadwaga i otyłość,
• nieodpowiednia dieta bogata w tłuszcze zwierzęce, cukier i sól,
• stan przedcukrzycowy lub cukrzyca,
• nadciśnienie tętnicze,
• permanentny stres,
• podwyższony poziom tzw. złego cholesterolu LDL,
• obniżony poziom tzw. dobrego cholesterolu HDL,
• podwyższone stężenie homocysteiny,
• zakażenia wirusowe i bakteryjne.

Jak zapobiegać miażdżycy?

Jak łatwo zauważyć, pomimo faktu, że niektóre z tych czynników są od Was niezależne, sporo z nich możecie ograniczyć. Każda taka pozytywna zmiana, każdy jeden czynnik ryzyka mniej, ma naprawdę ogromne znaczenie, co na co dzień wielu pacjentów bagatelizuje, zrzucając całkowitą odpowiedzialność za ten stan rzeczy na swój wiek, płeć lub też występowanie chorób na podłożu miażdżycy u rodziców, dziadków czy innych członków bliskiej rodziny. Owszem, nie byłbym zupełnie fair wobec Was pisząc, iż te niemodyfikowalne czynniki nie mają żadnego znaczenia, niemniej warto skupić się na tym, co możecie zrobić, by poprawić swoją sytuację, a więc na ograniczeniu czynników modyfikowalnych.

Jakie są zatem sposoby na zapobieganie miażdżycy? Jest ich kilka i możecie je wdrożyć w swoje życie już dziś. Rzućcie palenie, zmieńcie dietę (polecam szczególnie dietę DASH, której poświęciłem osobny artykuł: https://doktorstent.pl/dieta-dash-dla-kogo-teoria-i-zastosowanie/), zacznijcie więcej się ruszać (jeśli macie obawy przed zbyt forsownym wysiłkiem fizycznym, spróbujcie ćwiczeń polecanych przeze mnie po zawale serca, o których również pisałem: https://doktorstent.pl/jakie-cwiczenia-wykonywac-po-zawale-serca-najlepsze-przykladowe-cwiczenia/). Jeżeli macie nadwagę lub otyłość, postarajcie się o to, by wrócić do prawidłowej masy ciała, a później ją utrzymać, w czym pomogą właśnie ćwiczenia i zrównoważona dieta. I oczywiście leczcie cukrzycę, nadciśnienie tętnicze, a także zadbajcie o odpowiedni poziom cholesterolu LDL, HDL i homocysteiny. To naprawdę bardzo wiele i piszę Wam to jako lekarz!

Miażdżyca – leczenie

Leczenie miażdżycy zależeć będzie od stopnia jej zaawansowania, istniejących czynników ryzyka oraz od tego, w których tętnicach doszło do zmian chorobowych. Leczenie niefarmakologiczne to przede wszystkim przestrzeganie zaleceń, o których pisałem we fragmencie na temat zapobiegania miażdżycy. Stosując np. przywoływaną już przeze mnie dietę DASH, skutecznie obniżycie w sposób naturalny poziom złego cholesterolu. Jeżeli zaś chodzi o leczenie farmakologiczne miażdżycy, to mowa tu m.in. o przyjmowaniu leków rozszerzających światło zwężonych naczyń krwionośnych, a także takich, które usprawniają przemianę tłuszczów oraz zapobiegają powstawaniu zakrzepów.

W bardzo zaawansowanych przypadkach może okazać się, że potrzebne będzie leczenie operacyjne. Jest kilka metod chirurgicznych, które stosuje się w leczeniu miażdżycy. Mam tu na myśli kolejno:

• by-passy – ominięcie zwężonego odcinka naczynia i stworzenie tzw. pomostu naczyniowego, stanowiącego obejście zmienionego chorobowo miejsca;
• balonikowanie – usuwanie blaszek miażdżycowych przy pomocy specjalnego balonika, wprowadzanego do tętnicy z wykorzystaniem cewnika;
• plastykę endowaskularną – wewnątrznaczyniowe poszerzanie naczyń i wszczepienie do nich stentu, stanowiącego rodzaj rusztowania (więcej o zabiegu stentowania przeczytacie w moim tekście pt. „Stenty w sercu”);
• endarterektomię – najbardziej inwazyjna metoda operacyjna, która polega na usunięciu blaszki miażdżycowej z wnętrza naczynia.

Streszczenie

• Miażdżyca jest przewlekłą chorobą układu krwionośnego, która obejmuje duże i średnie naczynia tętnicze. Polega na odkładaniu się w ścianach naczyń krwionośnych złogów lipidowych i tworzeniu się blaszki miażdżycowej.
• Proces miażdżycowy powoduje narastające upośledzenie ukrwienia narządów. Jego konsekwencją jest niedotlenienie poszczególnych organów, co jest niebezpieczne dla zdrowia i życia.
• Nieleczona miażdżyca może prowadzić m.in. do zawału serca i udaru mózgu.
• Wyróżniamy miażdżycę: tętnic wieńcowych, mózgu, tętnic szyjnych, aorty w odcinku piersiowym i brzusznym, tętnic nerkowych i naczyń krwionośnych nóg.
• Niemodyfikowalne przyczyny miażdżycy to: predyspozycje genetyczne, wiek powyżej 50 lat, płeć męska, menopauza.
• Modyfikowalne przyczyny miażdżycy to: siedzący tryb życia, brak regularnej aktywności fizycznej, palenie tytoniu, nadwaga i otyłość, nadciśnienie tętnicze, nieodpowiednia dieta, stan przedcukrzycowy lub cukrzyca, permanentny stres, podwyższony poziom złego cholesterolu, obniżony poziom dobrego cholesterolu, zakażenia wirusowe i bakteryjne, podwyższone stężenie homocysteiny.
• Zapobiec miażdżycy można poprzez rzucenie palenia, zmianę diety, regularną aktywność fizyczną, dbanie o prawidłową masę ciała i leczenie m.in. cukrzycy czy nadciśnienia tętniczego. Na tych samych zasadach opiera się niefarmakologiczne leczenie miażdżycy.
• Leczenie farmakologiczne polega na przyjmowaniu leków rozszerzających światło zwężonych naczyń krwionośnych, usprawniających przemianę tłuszczów oraz zapobiegających powstawaniu zakrzepów.
• W bardziej zaawansowanych przypadkach konieczne może być leczenie operacyjne, czyli kolejno: by-passy, balonikowanie, plastyka endowaskularna, endarterektomia.
• Miażdżyca przez lata rozwija się bezobjawowo. Symptomy pojawiają się, kiedy jest już zaawansowana. Są to: bóle w klatce piersiowej, duszność, uczucie ciągłego zmęczenia, zawroty głowy, zaburzenia erekcji, wrażenie dezorientacji, zimne i zdrętwiałe dłonie i stopy, bóle w dolnych partiach pleców.