Nadciśnienie tętnicze – czym jest? Najczęstsze przyczyny i objawy

Nadciśnienie tętnicze, uznawane za chorobę XXI wieku, jest najbardziej rozpowszechnionym schorzeniem układu krążenia wśród Polaków. Według danych opublikowanych przez Narodowy Instytut Kardiologii cierpi na nie ponad 50% dorosłej populacji mieszkańców naszego kraju. Można zatem uznać, że z chorobą tą boryka się co trzeci dorosły Polak. Sporo spośród nich nie zdaje sobie nawet sprawy z tego, że są chorzy bądź też bagatelizuje istniejący problem. A nieleczone nadciśnienie tętnicze lub też leczone nieodpowiednio skutkować może groźnymi dla zdrowia i życia powikłaniami.

Czym jest nadciśnienie tętnicze?

Nadciśnienie tętnicze jest przewlekłym schorzeniem układu krążenia krwi, które charakteryzuje się okresowym bądź stałym wysokim ciśnieniem krwi w układzie naczyń krwionośnych. O nadciśnieniu mowa jest wówczas, gdy wysokość ciśnienia skurczowego wynosi więcej niż 140 mmHg, a rozkurczowego powyżej 90 mmHg. Płynąca pod zbyt wysokim ciśnieniem krew z dużą siłą napiera na ścianki naczyń krwionośnych, co skutkuje ich uszkodzeniem i wieloma negatywnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Nieleczone nadciśnienie tętnicze może prowadzić m.in. do udaru mózgu i zawału serca.

Normy ciśnienia tętniczego

Nim zajmę się omawianiem poszczególnych stopni nadciśnienia, przybliżę wartości prawidłowego ciśnienia tętniczego. I tak w zakresie normy wyszczególnić można trzy jego stopnie:

• Ciśnienie optymalne: <120/<180 mmHg;
• Ciśnienie prawidłowe: 120-129/80-84 mmHg;
• Ciśnienie wysokie prawidłowe: 130-139/85-89 mmHg.

Jeśli zatem Wasze ciśnienie nie przekracza wartości pokazanych w ostatnim stopniu, nadal jest ono prawidłowe. Oczywiście w przypadku, gdy zbliża się ono do granicy tychże, należy je stale kontrolować.

Stopnie zaawansowania nadciśnienia

O nadciśnieniu tętniczym zaczynamy mówić, gdy dochodzi do przekroczenia wspomnianych wyżej granic w zakresie normy. Jeżeli więc wartość zmierzonego ciśnienia skurczowego jest równa bądź wyższa od 140 mmHg, a rozkurczowego równa lub wyższa od 90 mmHg, oznacza to już nadciśnienie. W jego wypadku rozróżnić można trzy stopnie zaawansowania i są to kolejno:

• Nadciśnienie tętnicze I stopnia: 140-160/90-100 mmHg;
• Nadciśnienie tętnicze II stopnia: 160-180/100-110 mmHg;
• Nadciśnienie tętnicze III stopnia: powyżej 180/110 mmHg.

Rzecz jasna chwilowe odchylenia od normy nie oznaczają jeszcze nadciśnienia, mogą być jednak sygnałem, że powinniście bardziej o siebie zadbać. W przypadku, gdy normy te przekraczane są stale, należy udać się do kardiologa. Poza wymienionymi tutaj stopniami prawidłowego ciśnienia tętniczego oraz nadciśnienia, u niektórych pacjentów istnieje jeszcze odrębna jednostka patofizjologiczna – tzw. izolowane ciśnienie skurczowe równe lub wyższe od 140 mmHg przy ciśnieniu rozkurczowym poniżej 90 mmHg.

Rodzaje nadciśnienia tętniczego

W zależności od przyczyny występowania wyróżnia się następujące rodzaje nadciśnienia tętniczego:

• Nadciśnienie tętnicze pierwotne – ten rodzaj nadciśnienia nazywany jest także nadciśnieniem idiopatycznym bądź samoistnym. Jest to choroba przewlekła i w naszym kraju dotyczy ona aż 95% chorych na nadciśnienie. Na chwilę obecną nie zostały do końca poznane przyczyny jego występowania, niemniej wiąże się je z czynnikami genetycznymi oraz środowiskowymi, o których szerzej napiszę w dalszej części artykułu.
• Nadciśnienie tętnicze wtórne –zwane też inaczej nadciśnieniem objawowym, dotyczy ok. 5% populacji, a spowodowane jest określoną patologią organizmu. Może mieć przyczyny endogenne (choroby nerek, choroby tarczycy i przytarczyc, zespół bezdechu sennego) lub egzogenne (przyjmowane leki i narkotyki).
• Nadciśnienie tętnicze oporne – mowa o nim wtedy, kiedy pomimo stosowania przepisanych leków, leczenie nie przynosi efektów.

Objawy nadciśnienia tętniczego – na co zwrócić uwagę?

Objawy nadciśnienia tętniczego mogą w ogóle nie występować, nic zatem dziwnego, że choroba ta przez wielu nazywana jest „cichym zabójcą”. Zazwyczaj symptomami tego schorzenia są zawroty i tępe bóle głowy, zaczerwienienie twarzy nawet podczas niewielkiego wysiłku fizycznego, zwiększona potliwość, permanentne zmęczenie, nerwowość i zaburzenia snu. Jeśli chodzi o dolegliwości ze strony serca, może być to uczucie ucisku w jego okolicy czy też łomotanie serca. Nieswoistym, acz stosunkowo często występującym objawem nadciśnienia tętniczego jest także ból oczu i zaburzenia widzenia.

Częstokroć zdarza się też tak, że objawy nadciśnienia tętniczego pojawią się dopiero wówczas, gdy choroba jest już bardzo zaawansowana. W wielu przypadkach dochodzi wtedy do wspomnianego przeze mnie wcześniej przełomu nadciśnieniowego. Ciśnienie krwi rośnie wówczas nagle, a pacjent odczuwa m.in. mrowienie i drętwienie kończyn, może wystąpić u niego także ból głowy, duszność, kaszel, a nawet uczucie dezorientacji. W takiej sytuacji należy zgłosić się jak najszybciej do szpitala, jeśli bowiem ciśnienie nie zostanie szybko obniżone, dojść może do uszkodzeń narządów wewnętrznych.

Przyczyny nadciśnienia tętniczego

Pomimo tego, iż przyczyny nadciśnienia tętniczego pierwotnego nie są znane do końca, wpływ na jego pojawienie się mają m.in. predyspozycje genetyczne. Rzeczywiście, można zaobserwować, że nadciśnienie tętnicze ma widoczną tendencję do występowania rodzinnego, niemniej ciężko jest jednoznacznie ocenić, w jakim stopniu odpowiada za nie sam bagaż genetyczny, a na ile związane z odżywianiem i aktywnością fizyczną wzorce wyniesione z domu.

I tu płynnie przechodzimy do bardzo istotnych czynników środowiskowych. Mowa tu głównie o niewłaściwej diecie (m.in. zbyt częste spożywanie produktów tłustych, słonych), nadwadze lub otyłości (szczególnie groźna jest otyłość brzuszna), stosowaniu używek, nadmiernym i długotrwałym stresie czy też zażywaniu tabletek antykoncepcyjnych lub sterydów. U kobiet nadciśnienie tętnicze może pojawić się także wraz z menopauzą lub też w trakcie ciąży. I tym zagadnieniem zajmę się w następnej kolejności.

Nadciśnienie w ciąży

Odpowiedni poziom ciśnienia krwi w ciąży ma ogromne znaczenie zarówno dla rozwoju dziecka, jak i zdrowia przyszłej mamy. Jeśli chodzi o nadciśnienie w ciąży, dotyczy ono około 10-15% ciężarnych. Można o nim mówić, kiedy przekracza 140/90 mmHg. Ciąża powikłana nadciśnieniem uważana jest za ciążę wysokiego ryzyka. Jego następstwem może być niewydolność nerek u matki czy przedwczesne oddzielenie się łożyska.

Jeżeli oprócz nadciśnienia występuje białkomocz, mowa jest o stanie przedrzucawkowym, którego powikłaniem może być tzw. rzucawka ciążowa. Występowanie nadciśnienia tętniczego w ciąży zwiększa także również ryzyko przedwczesnego porodu, może doprowadzić też do wewnątrzmacicznego ograniczenia wzrastania płodu i do jego obumarcia. Z tego też względu konieczna jest kontrola ciśnienia dwa razy na dobę. Niekiedy niezbędny okazuje się pobyt ciężarnej w szpitalu.

Rozpoznanie nadciśnienia

Do rozpoznania nadciśnienia tętniczego niezbędnych jest kilka pomiarów ciśnienia skurczowego i rozkurczowego. Najlepiej, gdy pomiary takie dokonywane są nie tylko w gabinecie lekarskim, ale również w domu przez samego pacjenta, który zapisuje je w przeznaczonym do tego dzienniczku. Zalecam robienie po dwa pomiary w kilkuminutowych odstępach, rano i wieczorem o stałych porach, przez tydzień przed zaplanowaną wizytą u lekarza. Mierzenie ciśnienia w domowych warunkach wykluczyć może np. tzw. syndrom białego fartucha, inaczej nadciśnienie białego fartucha, czyli podwyższone ciśnienie spowodowane reakcją psychiki na kontakt z personelem medycznym. W takich sytuacjach pomiary domowe są prawidłowe, zaś gabinetowe – wysokie.

Pamiętajcie także, że na początku diagnostyki koniecznie trzeba zmierzyć ciśnienie tętnicze na obu kończynach górnych. Czasami bowiem jest między nimi niewielka, fizjologiczna różnica. Wówczas do kontroli leczenia nadciśnienia wykorzystujemy pomiary wykonywane na tej ręce, na której te wartości są wyższe.

Jak leczyć nadciśnienie i diagnostyka?

Proces diagnostyczny nie ogranicza się oczywiście jedynie do stwierdzenia nadciśnienia tętniczego na podstawie przeprowadzonych na przestrzeni określonego czasu pomiarów. Po potwierdzeniu rozpoznania należy znaleźć przyczyny choroby, a co za tym idzie określić, czy jest to nadciśnienie samoistne czy też wtórne. Kolejny aspekt, który lekarz zawsze bierze pod uwagę to ryzyko powikłań. Wtedy również przeprowadza wywiad dotyczący chorób współistniejących. Dodatkowe badania, na które możecie być skierowani przez kardiologa to EKG, morfologia, badanie biochemiczne krwi oraz badanie moczu.

Jeśli chodzi o leczenie nadciśnienia tętniczego to zależeć będzie ono od wysokości ciśnienia, rodzaju nadciśnienia, wieku pacjenta i istnienia, bądź nie, chorób współistniejących. W przypadku łagodnego nadciśnienia tętniczego bez chorób współistniejących początkowo zaleca się zmianę stylu życia, a dopiero po tym, jak nie przyniesie ona oczekiwanych elementów, lekarz decyduje się na zapisanie leków obniżających ciśnienie. Więcej znajdziesz w moim kursie o nadciśnieniu tętniczym.